«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْریَ * وَ احْللْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی»[۱].
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمینَ وَ الصّلَاهُ عَلَی خَاتَمِ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا حَبیِبنَا شَفِیعِ ذُنوبِنَا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهُ بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللهُ فَرَجَهُ وَ رَزَقَنَا اللهُ صُحبَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ».
مقدّمه
«فَإِنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ فَاطْلُبْ أَوَّلًا فِی نَفْسِکَ حَقِیقَهَ الْعُبُودِیَّهِ».[۲]
لیالی عشر
دهه اول ذی الحجّه بر حسب روایاتی که در تفاسیر آمده است، همان لیالی عشر است که خدای متعال به او قسم خورده است، «وَالْفَجْرِ * وَلَیَالٍ عَشْرٍ * وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ»،[۳] و این نشانه‌ی قداستِ این ایّام و حساسیّتِ زمان هست.
خدای متعال بندگان خود را برای استفاده‌ی از این لیالی آماده می‌کند.
برای حضرت موسی علیه السلام اربعین لیله شد، «فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَهً»،[۴] ولی در این اربعین، یعنی لیالی عشر قسم به شب هست، خدای متعال دوستان خاص خود را شب به حضور می‌پذیرد، شب پذیرایی می‌کند، شب سیر سائر را به مقصد می‌رساند.
همه‌ی شب‌ها… «کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ * وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ»،[۵] خدای متعال در طول سال سفره خصوصی برای اهل راز دارد که این‌ها اهل سِرّ هستند، اهل ریا نیستند، نمی‌خواهند کارشان را در منظر دیگران قرار بدهند، می‌خواهند مقام نجوا داشته باشند، واسطه‌ای بین دوست و دوست نباشد تا بتوانند حرف‌های دل را به هم منتقل کنند.
مناجات هم همان خلوت است، در جلوت مناجات نیست، منادات است، ولی در خلوت نجواست، کسی نمی‌فهمد که من با عشق و دلبر خودم چه عالمی دارم، چون میان عاشق و معشوق واقعاً رمزی است که غیر از این دو نفر نباید مطّلع بشوند.
لذا ما سر از مقامات خاص حضرات مقرّبین در نمی‌آوریم، این‌ها خلوتی که با حضرت دوست دارند، دیگران در این رتبه خلوت حضور ندارند، «ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى * فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى»،[۶] لذا هرچه کارهای خودتان را از ویترین کنار بکشید و به دنبال تشکّر و تشویق و تعریف نباشید به مقام مناجات نزدیکتر می‌شوید.
همیشه اگر برای ما عملی نیست، در این لیالی عشر باید فرصت را مغتنم شمرد و با خدا خصوصی‌تر شد.
گناه آدم را نامحرم می‌کند و به نامحرم اعتمادی نیست، نگاه کردن جایز نیست، اگر ما نامحرم بشویم خدا ما را نگاه نمی‌کند، شرطِ حرمی بودن دوری از حرامی بودن است، انسان یا حرامی است و یا حرمی، حرامی را راهی به حرم نیست، گاهی یک گناه انسان را برای همیشه نامحرم می‌کند و گناه هرچه در نظر آدم کوچکتر باشد خطر بزرگتر و بیشتری دارد.
لذا این ایام ایامِ قربِ به خدای متعال است، «وَاذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُودَاتٍ»،[۷] که بر حسب روایت همان «ایام معدودات» لیالی تشریق است یا همان روز عرفه است.
ذی الحجّه ماه نور است
اجمالاً این ماه ذی الحجّه ماه نور است، ماه بیداری است، ماه تغذیه از موائد متنوّعِ آسمانی، خدای متعال حدود بیست و چهار مناسبتِ عرشی در این ماه قرار داده است که اولین آن‌ها ازدواج حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ * بَیْنَهُما بَرْزَخٌ لا یَبْغِیانِ»،[۸] «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَان».[۹]
ابلاغ سوره مبارکه برائت
هدیه را یکی… در روز اول ذی الحجّه برای معرّفی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و عدم کفایت دیگری واقع شد که عامّه و خاصّه، هر دو نقل کرده‌اند که مأموریت ابلاغ سوره برائت است، برای من و شما خیلی می‌تواند درس باشد، هم در بُعدِ اعتقادی و هم در بُعدِ عرفانی می‌تواند درس باشد.
وجود نازنین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم که «ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى»[۱۰] در ابتدا… نه اینکه اشتباه انتخاب کرد، بلکه برای این بود که عالم بدانند مأموریت داشت، سوره مبارکه برائت را به ابوبکر دادند، جبرئیل نازل شد و فرمود: این سوره را باید کسی ابلاغ کند که خودت باشد یا از خودت باشد. این «از خود بودن» هم در قرآن کریم معیار دارد، «إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِیُّ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ»،[۱۱] اگر بخواهید اهل البیت بشوید، اگر بخواهید جزو خواص به حساب بیایید، انتساب نسبی و حسبی ملاک نیست، روز قیامت هم انساب برداشته می‌شود و قرب به اعتبار طهارت ظاهری اشخاص است، شفافیت گوهرهاست.
هم در این آیه «إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِیُّ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ»، و هم در آیه مبارکه دیگر فرمود: «فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی»،[۱۲] پسر نوح بر حسب نسب پسرِ نوح بود ولی قرآن کریم رسماً شناسنامه او را ابطال کرد، «إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ»[۱۳] او از اهل تو نیست.
سلمان را که فارسی زبان است، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در مورد او فرمود: «سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ اَلْبَیْتِ».[۱۴]
ملاک مِنّا بودن «تبعیّت» است، هر کسی که تبعیّتِ نبی و اهل بیت علیهم السلام را داشت روز قیامت در آن مجموعه به حساب اهل بیت گذاشته می‌شود، و اگر کسی حرامی بود و حرمت‌ها را رعایت نکرد و تبعیّت نداشت، ولو فرزند بلافصل هم باشد، خدای متعال آن حقیقت ملکوتی او را ظاهر می‌کند، «إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ». اصلاً قماش او قماش تو نیست، او به تو نمی‌خورد، او یک جنس دیگر است، او ناجنس است و جنس او به تو نمی‌خورد.
در قرب به قرآن کریم، محرم قرآن کریم شدن هم، ملاک همین است، «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَریمٌ * فی کِتابٍ مَکْنُونٍ * لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»،[۱۵] این قرآن خطی که کفّار هم در اختیار دارند و تحقیق و بررسی می‌کنند، صهیونیست‌ها پژوهشکده‌هایی برای شناخت قرآن کریم و شیعه دارند، این‌ها را از نظر علمی دقیقاً مورد مطالعه قرار می‌دهند، ولی قرآن کریم آب پاکی را به دست این‌ها ریخته است و به ما هم دلگرمی داده است، فرمود: «وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَهِ حِجَابًا مَسْتُورًا»،[۱۶] اصلاً این‌ها قدرتِ درک قرآن را ندارند، به قرآن کریم راه ندارند، دری برای لمس قرآن کریم برای این‌ها قرار داده نشده است، این‌ها مُلکی هستند، این‌ها فرشی هستند، این‌ها از عالم حیوانیت و سبوعیت هستند، قرآن کریم خوراک انسان‌هاست، تا زمانی که کسی انسان نشود اصلاً دسترسی به قرآن کریم ندارد، «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَریمٌ * فی کِتابٍ مَکْنُونٍ * لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»، اگر کسی بخواهد بدون واسطه قرآن کریم را جزو جان خودش کند و قرآن را پیدا کند باید یا مطهّر باشد یا وصل به مطهّر، «لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ».
لذا جبرئیل آمد و عرض کرد: سوره مبارکه برائت را باید یا خودت و یا از خودت ابلاغ کند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم با آن معیار «فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی» این ناقه را در اختیار امیرالمؤمنین صلوات الله علیه قرار دادند و فرمودند: خودت را برسان و از او تحویل بگیر و خودت ببر و ابلاغ کن.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم مانند همیشه در ایفاء رسالت اهل وفا بود، کم نمی‌گذاشت، و سوره مبارکه برائت را دریافت کرد. آن فرد هم آمد و از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم گله کرد! ما به این عنوان شهره شدیم و بعد شما از ما گرفتید! پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: کار من نبود، من نگرفتم، خدا گرفت، مأموریت خدای متعال بود.
مرحوم صدوق اعلی الله مقامه الشّریف یک مناظره‌ای در دستگاه آل‌بویه دارد، آنجا ایشان استدلال می‌کند و طرف مقابل هم پاسخی ندارد، فرمود: کسی را که خدای متعال در او برای ابلاغ یک سوره صلاحیت ندید و به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم مأموریت داد که از او بگیرد، آیا او می‌تواند برای ابلاغ کل قرآن کریم بجای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بنشیند و بگوید من می‌رسانم؟
این جریان اعلان صالح و ناصالح بود. این هم جزو روزنه‌های تحکیم اعتقادی پیروان اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم أجمعین است که باید غنیمت بشماریم و بدانیم که اگر ما هم پیرو امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نباشیم از ما هم می‌گیرند و می‌گویند شما شایسته نیستید تبلیغ کنید، خدای متعال هم اهل این موضوع را دارد.
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ»،[۱۷] این‌ها محبوب خدا هستند که زیر این آسمان وجود دارند، «اولیایی تحتَ قبائی لا یَعرفُهُم غَیری»،[۱۸] خدای متعال دوستانی دارد که ما نمی‌شناسیم، آن‌ها را می‌آورد و سفره هدایت را به دست آن‌ها پهن می‌کند و اگر ما تابع نباشیم از ما می‌گیرد، این درس بسیار بزرگی است که باید توجّه داشته باشیم.
مناسبت‌های دیگری هم هست که اگر ان شاء الله عمری داشته باشیم در خلال این ماه به خدمت شما، ان شاء الله با هم خوراک و مزمزه می‌کنیم، خدا کند که خدای متعال آن ذائقه را بدهد و حقایق قرآنی و معارف دینی برای ما گوارا و شیرین و قابل هضم باشد.
ادامه شرح حدیث شریف عنوان بصری
اما فرمایش امام صادق علیه السلام که رمزگشایی در مسیر رسیدن به علم است. علم چیست و عالم کیست؟
حضرت فرمودند: این‌هایی که فکر می‌کنند با کثرت تعلّم عالم شده‌اند، باید بدانند که علم به کثرت تعلّم نیست. تنها جدّیت در فهم کتاب، فهم اصطلاحات، تقریر، پژوهش، انسان را عالم نمی‌کند، بلکه عالم آدم است، اگر آدم شدیم می‌توانیم عالم بشویم، و اگر آدم نشدیم نمی‌توانیم عالم بشویم، «وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ»،[۱۹] باید محرم باشید و خدای متعال اسماء عینی خودش را در وجود شما قرار بدهد. «الْأَسْمَاءَ» الفاظ نیست، «نَحْنُ وَ اَللَّهِ اَلْأَسْمَاءُ اَلْحُسْنَى»،[۲۰] شخص امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اسم الله الأعظم هستند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها اسم الله الأعظم هستند، اگر بخواهید رشحه‌ای از وجود این بزرگواران در وجود شما دیده بشود و مظهر اسماء الهی بشوید و در رتبه خلیفه الله قرار بگیرید باید راه آدم را در پیش بگیرید، راه آدمیّت هم این است که علم از بالا موهبت می‌شود.
این علوم رسمی از دیدگاه قرآن کریم علم نیست، «قَالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتَابِ».[۲۱] این نوع علوم در کتاب پیدا نمی‌شود، خدای متعال این علم را در وادی بندگی به بنده‌اش می‌دهد، هر کسی که عبدالله باشد او حبیب الله است، و هر کسی که حبیب الله شد تحفه‌های ویژه از حبیب خودش دریافت می‌کند. خدای متعال برای دوستان خاص خودش ذخائر و تحف و هدایای خاص دارد، دیگران از آن‌ها اصلاً بویی نمی‌برند، اصلاً آرزوی آن را ندارند، اصلاً طلب آن را ندارند.
لذا طلبه آمده است که بندگی را وجدان کند و بیابد و حدود و ثغور آن را از مولا و رَبّ خودش اخذ کند، الگوهایی که خدای متعال برای ما در بندگی معرّفی فرموده است و همه‌ی امتیازات را هم در اثر عبودیت آن‌ها به آن‌ها داده است، که بعضی از آیات را مکرر مرور کردید و ما هم در خدمت شما بودیم، «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ»،[۲۲] معراج بر پایه عبودیت است، «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ».
در آیات دیگر هم عبودیت منشأ نبوّت و رسالت است، خصوصاً علوم موهبتی راهی بجز بندگی ندارد، علوم اکتسابی منهای اتّصال به علوم موهبتی، این‌ها «یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا»[۲۳] است، حجابی بین آن‌ها و علومِ حَقّه وجود دارد، بین آن‌ها و قرآن کریم حجاب وجود دارد، بین آن‌ها و ولایت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حجاب وجود دارد، چشم دلشان کور است و آن وادی وادیِ دل است، لذا قرآن کریم فرمود: «لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا»،[۲۴] این فقه برای قلب است و تفقّه در معارف الهی برای قلب است، و وجود مقدّس امام صادق علیه السلام از روی آن عصمتی که دارند، آن حقیقت را رازگشایی کردند تا من و شما استفاده کنیم.
فرمودند: اگر صاحب اراده هستی و مصمم هستی که عالم بشوی به سراغ عبودیت برو و عبد باش، مالک نباش و مملوک باش، طلبکار نباش بلکه بدهکار باشد، مستقل نباش بلکه وابسته باش، خودت را غنی نبین بلکه خودت را فقر ببین، از خودت اعمال سلیقه و برنامه نکن، عبد در اختیار مولاست، برنامه زندگی‌ات را از او اخذ کن.
این عباراتِ زیارت جامعه کبیره که الحق و الانصاف خیلی فوق العاده است، «آخِذٌ بِقَولِکُمْ ، عامِلٌ بِأمْرِکُم» من برنامه خودم را از شما می‌گیرم، خودم چیزی ندارم، آدرس را از شما می‌گیرم، ولی به آدرس اکتفاء نمی‌کنم، عمل می‌کنم، وقتی اخذ کردم «عامِلٌ بِأمْرِکُم». در این عمل به قول هم… در آخر می‌گوید: «مُفَوِّضٌ فِی ذَلِکَ کُلِّهِ إِلَیْکُمْ» از خود شماست و به خودتان هم برمی‌گردد و من چیزی ندارم، من هیچِ هیچ هستم، گر بگویی بمیرم می‌میرم، ور بگویی بمانم بمانم، حکم آنچه تو فرمایی، من مأمور هستم، من عبد هستم، من در اختیار شما هستم، وقتی کار هم می‌کنم کار مربوط به من نیست، آن هم از شماست.
خدای متعال را به محمد و آل محمد علیهم السلام قسم می‌دهم ما را بیدار کند و به ما عطشِ حقیقت و معرفت و محبّت را با منّ و فضل خودش روزی بفرماید.
روضه و توسّل
آقا امام صادق علیه السلام در ایام ذی الحجّه در منا بودند، «کُمِیت» به محضر حضرت آمد و عرضه داشت: آقا! آیا اجازه می‌دهید برای شما شعر بخوانم؟ حضرت فرمودند: اینجا؟
منا از بقاع عرشی عالم امکان هست، منا قربانگاه است، منا جایی است که انسان شیطان درون و بیرون را رمی می‌کند، موفق می‌شود شیطان را رجم کند و عقبات مختلف را، کبری و صغری و وسطی را طی می‌کند و به فناء مطلق می‌رسد.
در آنجا، آن هم امام صادق علیه السلام که در اوج قرب الهی هستند فرمودند: آیا اینجا می‌خواهی شعر بخوانی؟
عرض کرد: می‌خواهم برای جدّ شما امام حسین علیه السلام مرثیه بخوانم… به تعبیر من فرمودند جای آن همینجاست، یعنی اگر عبادتی بالاتر از آن بود امام صادق علیه السلام اجازه نمی‌دادند بغیر از عبادت در آن سطح در منا خوانده شود، ولی منا که قربانگاه است، ابراهیم یک اسماعیل برد، آن یک اسماعیل هم «وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ»[۲۵] با ذبح عظیمی مبادله شد، آن ذبح عظیم حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه بودند…
بر حسب روایت به حضرت ابراهیم علیه السلام خطاب شد آیا خودت را خیلی دوست داری یا پیغمبر آخرالزمان را؟ تأمّلی در درون خودش کرد و دید پیغمبر عزیزتر از جان خودش هست، فرمود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را بیشتر از خودم دوست دارم، فرمودند: حال ببین اسماعیل تو خیلی عزیز است یا حسینِ پیغمبرِ آخرالزمان؟!
حضرت ابراهیم علیه السلام در سویدای دل خود دید امام حسین علیه السلام خیلی دوست‌داشتنی هستند و با هزاران اسماعیل قابل مقایسه نیست، چون تحمّل سوز او بیشتر اجر داشت و سوز بیشتری داشت تقدیر الهی بر این قرار گرفت که اسماعیل ذبح نشود تا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم از نسل او بوجود بیاید و امام حسین علیه السلام در عالم تجلّی کند که در گودی قتلگاه بگوید: «إلهِى رِضاً بِقَضائِکَ تَسلِیمًا لأمْرِکَ لا مَعبودَ سِواکَ یَا غیَاثَ المُستَغِیثِین»…
لا حول و لا قوّه الا بالله العلی العظیم.
الا لعنت الله علی القوم الظّالمین.
دعا
نَسئَلُک و نَدعُوک بِاسمِکَ الأعظم یا الله…
خدایا! تو را به همه مقرّبانت و همه‌ی جلوات لیالی عشرت قسم می‌دهیم ما را از خودمان نجات بده.
خدایا! ما را از شرّ نفسمان خلاص بفرما.
خدایا! ما را از شرور زمان محافظت بفرما.
خدایا! خانه دل ما را با نور خودت، با معرفت خودت، با محبّت خودت، با اولیائت آباد بفرما.
خدایا! فرج امام زمان ارواحنا فداه را در زمان ما قرار بده.
خدایا! توفیق درک ظهور همراه با رضایت حضرت حجّت ارواحنا فداه را نصیب ما بگردان.
خدایا! همه‌ی کارهای ما را خدمت به امام زمان ارواحنا فداه قرار بده.
خدایا! تو را به محمد و آل محمد علیهم السلام قسم می‌دهیم مملکت و نظام و رهبر نورانی ما را در پناه حضرت حجّت ارواحنا فداه محافظت بفرما.
خدایا! نظام ما را، متدیّنین ما را، رهبر عزیز ما را دشمن‌شاد نفرما.
خدایا! مشکلات اخلاقی و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی کشور ما را با فضل و مَنّ خودت برطرف بفرما.
خدایا! به دولت و مسئولین ولایتمدار ما نصرت خودت را پی در پی نازل بفرما و فتوحات را در مسیرشان قرار بده.
خدایا! جوان‌های عزیزِ حاضرِ ما را و جوانان مورد نظر را جزو خواص از پرچمداران حضرت حجّت ارواحنا فداه محسوب بفرما.
خدایا! این جوان‌ها را منشأ شکار دل‌های جامعه قرار بده.
خدایا! مریض‌ها را شفاء عنایت بفرما.
خدایا! تو را به محمد و آل محمد علیهم السلام قسم می‌دهیم حوائج همه‌ی منظورین و این جمع را برآورده بفرما.
نثار روح بلند حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه و همه‌ی شهیدان و گذشتگان و مشایخ و آیت الله بهجت اعلی الله مقامه الشّریف و علامه مصباح اعلی الله مقامه الشّریف صلوات هدیه بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم.
[۱] سوره مبارکه یوسف، آیه ۱۰۸ (قُلْ هَٰذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللَّهِ ۚ عَلَىٰ بَصِیرَهٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی ۖ وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ)
[۲] بحار الانوار، جلد ۱، صفحه ۲۲۴ (أَقُولُ وَجَدْتُ بِخَطِّ شَیْخِنَا الْبَهَائِیِّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ مَا هَذَا لَفْظُهُ قَالَ الشَّیْخُ شَمْسُ الدِّینِ مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ نَقَلْتُ مِنْ خَطِّ الشَّیْخِ أَحْمَدَ الْفَرَاهَانِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ عُنْوَانَ الْبَصْرِیِّ وَ کَانَ شَیْخاً کَبِیراً قَدْ أَتَى عَلَیْهِ أَرْبَعٌ وَ تِسْعُونَ سَنَهً قَالَ کُنْتُ أَخْتَلِفُ إِلَى مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ سِنِینَ فَلَمَّا قَدِمَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ ع الْمَدِینَهَ اخْتَلَفْتُ إِلَیْهِ وَ أَحْبَبْتُ أَنْ آخُذَ عَنْهُ کَمَا أَخَذْتُ عَنْ مَالِکٍ فَقَالَ لِی یَوْماً إِنِّی رَجُلٌ مَطْلُوبٌ وَ مَعَ ذَلِکَ لِی أَوْرَادٌ فِی کُلِّ سَاعَهٍ مِنْ آنَاءِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَلَا تَشْغَلْنِی عَنْ وِرْدِی وَ خُذْ عَنْ مَالِکٍ وَ اخْتَلِفْ إِلَیْهِ کَمَا کُنْتَ تَخْتَلِفُ إِلَیْهِ فَاغْتَمَمْتُ مِنْ ذَلِکَ وَ خَرَجْتُ مِنْ عِنْدِهِ وَ قُلْتُ فِی نَفْسِی لَوْ تَفَرَّسَ فِیَّ خَیْراً لَمَا زَجَرَنِی عَنِ الِاخْتِلَافِ إِلَیْهِ وَ الْأَخْذِ عَنْهُ فَدَخَلْتُ مَسْجِدَ الرَّسُولِ ص وَ سَلَّمْتُ عَلَیْهِ ثُمَّ رَجَعْتُ مِنَ الْغَدِ إِلَى الرَّوْضَهِ وَ صَلَّیْتُ فِیهَا رَکْعَتَیْنِ وَ قُلْتُ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْ تَعْطِفَ عَلَیَّ قَلْبَ جَعْفَرٍ وَ تَرْزُقَنِی مِنْ عِلْمِهِ مَا أَهْتَدِی بِهِ إِلَى صِرَاطِکَ الْمُسْتَقِیمِ وَ رَجَعْتُ إِلَى دَارِی مُغْتَمّاً وَ لَمْ أَخْتَلِفْ إِلَى مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ لِمَا أُشْرِبَ قَلْبِی مِنْ حُبِّ جَعْفَرٍ فَمَا خَرَجْتُ مِنْ دَارِی إِلَّا إِلَى الصَّلَاهِ الْمَکْتُوبَهِ حَتَّى عِیلَ صَبْرِی فَلَمَّا ضَاقَ صَدْرِی تَنَعَّلْتُ وَ تَرَدَّیْتُ وَ قَصَدْتُ جَعْفَراً وَ کَانَ بَعْدَ مَا صَلَّیْتُ الْعَصْرَ فَلَمَّا حَضَرْتُ بَابَ دَارِهِ اسْتَأْذَنْتُ عَلَیْهِ فَخَرَجَ خَادِمٌ لَهُ فَقَالَ مَا حَاجَتُکَ فَقُلْتُ السَّلَامُ عَلَى الشَّرِیفِ فَقَالَ هُوَ قَائِمٌ فِی مُصَلَّاهُ فَجَلَسْتُ بِحِذَاءِ بَابِهِ فَمَا لَبِثْتُ إِلَّا یَسِیراً إِذْ خَرَجَ خَادِمٌ فَقَالَ ادْخُلْ عَلَى بَرَکَهِ اللَّهِ فَدَخَلْتُ وَ سَلَّمْتُ عَلَیْهِ فَرَدَّ السَّلَامَ وَ قَالَ اجْلِسْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ فَجَلَسْتُ فَأَطْرَقَ مَلِیّاً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَ قَالَ أَبُو مَنْ قُلْتُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ قَالَ ثَبَّتَ اللَّهُ کُنْیَتَکَ وَ وَفَّقَکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا مَسْأَلَتُکَ فَقُلْتُ فِی نَفْسِی لَوْ لَمْ یَکُنْ لِی مِنْ زِیَارَتِهِ وَ التَّسْلِیمِ غَیْرُ هَذَا الدُّعَاءِ لَکَانَ کَثِیراً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ قَالَ مَا مَسْأَلَتُکَ فَقُلْتُ سَأَلْتُ اللَّهَ أَنْ یَعْطِفَ قَلْبَکَ عَلَیَّ وَ یَرْزُقَنِی مِنْ عِلْمِکَ وَ أَرْجُو أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَجَابَنِی فِی الشَّرِیفِ مَا سَأَلْتُهُ فَقَالَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لَیْسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقَعُ فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَنْ یَهْدِیَهُ فَإِنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ فَاطْلُبْ أَوَّلًا فِی نَفْسِکَ حَقِیقَهَ الْعُبُودِیَّهِ وَ اطْلُبِ الْعِلْمَ بِاسْتِعْمَالِهِ وَ اسْتَفْهِمِ اللَّهَ یُفْهِمْکَ قُلْتُ یَا شَرِیفُ فَقَالَ قُلْ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ قُلْتُ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا حَقِیقَهُ الْعُبُودِیَّهِ قَالَ ثَلَاثَهُ أَشْیَاءَ أَنْ لَا یَرَى الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ مِلْکاً لِأَنَّ الْعَبِیدَ لَا یَکُونُ لَهُمْ مِلْکٌ یَرَوْنَ الْمَالَ مَالَ اللَّهِ یَضَعُونَهُ حَیْثُ أَمَرَهُمُ اللَّهُ بِهِ وَ لَا یُدَبِّرُ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ تَدْبِیراً وَ جُمْلَهُ اشْتِغَالِهِ فِیمَا أَمَرَهُ تَعَالَى بِهِ وَ نَهَاهُ عَنْهُ فَإِذَا لَمْ یَرَ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ تَعَالَى مِلْکاً هَانَ عَلَیْهِ الْإِنْفَاقُ فِیمَا أَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ یُنْفِقَ فِیهِ وَ إِذَا فَوَّضَ الْعَبْدُ تَدْبِیرَ نَفْسِهِ عَلَى مُدَبِّرِهِ هَانَ عَلَیْهِ مَصَائِبُ الدُّنْیَا وَ إِذَا اشْتَغَلَ الْعَبْدُ بِمَا أَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى وَ نَهَاهُ لَا یَتَفَرَّغُ مِنْهُمَا إِلَى الْمِرَاءِ وَ الْمُبَاهَاهِ مَعَ النَّاسِ فَإِذَا أَکْرَمَ اللَّهُ الْعَبْدَ بِهَذِهِ الثَّلَاثَهِ هَان عَلَیْهِ الدُّنْیَا وَ إِبْلِیسُ وَ الْخَلْقُ وَ لَا یَطْلُبُ الدُّنْیَا تَکَاثُراً وَ تَفَاخُراً وَ لَا یَطْلُبُ مَا عِنْدَ النَّاسِ عِزّاً وَ عُلُوّاً وَ لَا یَدَعُ أَیَّامَهُ بَاطِلًا فَهَذَا أَوَّلُ دَرَجَهِ التُّقَى قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَهُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ قُلْتُ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ أَوْصِنِی قَالَ أُوصِیکَ بِتِسْعَهِ أَشْیَاءَ فَإِنَّهَا وَصِیَّتِی لِمُرِیدِی الطَّرِیقِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ اللَّهَ أَسْأَلُ أَنْ یُوَفِّقَکَ لِاسْتِعْمَالِهِ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی رِیَاضَهِ النَّفْسِ وَ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی الْحِلْمِ وَ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی الْعِلْمِ فَاحْفَظْهَا وَ إِیَّاکَ وَ التَّهَاوُنَ بِهَا قَالَ عُنْوَانُ فَفَرَّغْتُ قَلْبِی لَهُ فَقَالَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الرِّیَاضَهِ فَإِیَّاکَ أَنْ تَأْکُلَ مَا لَا تَشْتَهِیهِ فَإِنَّهُ یُورِثُ الْحِمَاقَهَ وَ الْبُلْهَ وَ لَا تَأْکُلْ إِلَّا عِنْدَ الْجُوعِ وَ إِذَا أَکَلْتَ فَکُلْ حَلَالًا وَ سَمِّ اللَّهَ وَ اذْکُرْ حَدِیثَ الرَّسُولِ ص مَا مَلَأَ آدَمِیٌّ وِعَاءً شَرّاً مِنْ بَطْنِهِ فَإِنْ کَانَ وَ لَا بُدَّ فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ وَ ثُلُثٌ لِشَرَابِهِ وَ ثُلُثٌ لِنَفَسِهِ وَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الْحِلْمِ فَمَنْ قَالَ لَکَ إِنْ قُلْتَ وَاحِدَهً سَمِعْتَ عَشْراً فَقُلْ إِنْ قُلْتَ عَشْراً لَمْ تَسْمَعْ وَاحِدَهً وَ مَنْ شَتَمَکَ فَقُلْ لَهُ إِنْ کُنْتَ صَادِقاً فِیمَا تَقُولُ فَأَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَغْفِرَ لِی وَ إِنْ کُنْتَ کَاذِباً فِیمَا تَقُولُ فَاللَّهَ أَسْأَلُ أَنْ یَغْفِرَ لَکَ وَ مَنْ وَعَدَکَ بِالْخَنَا فَعِدْهُ بِالنَّصِیحَهِ وَ الرِّعَاءِ وَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الْعِلْمِ فَاسْأَلِ الْعُلَمَاءَ مَا جَهِلْتَ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَسْأَلَهُمْ تَعَنُّتاً وَ تَجْرِبَهً وَ إِیَّاکَ أَنْ تَعْمَلَ بِرَأْیِکَ شَیْئاً وَ خُذْ بِالِاحْتِیَاطِ فِی جَمِیعِ مَا تَجِدُ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ اهْرُبْ مِنَ الْفُتْیَا هَرَبَکَ مِنَ الْأَسَدِ وَ لَا تَجْعَلْ رَقَبَتَکَ لِلنَّاسِ جِسْراً قُمْ عَنِّی یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ فَقَدْ نَصَحْتُ لَکَ وَ لَا تُفْسِدْ عَلَیَّ وِرْدِی فَإِنِّی امْرُؤٌ ضَنِینٌ بِنَفْسِی وَ السَّلامُ عَلى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدى).
[۳] سوره مبارکه فجر، آیات ۱ تا ۳
[۴] سوره مبارکه اعراف، آیه ۱۴۲ (وَوَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَاثِینَ لَیْلَهً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَهً ۚ وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ)
[۵] سوره مبارکه ذاریات، آیات ۱۷ و ۱۸
[۶] سوره مبارکه نجم، آیات ۸ و ۹
[۷] سوره مبارکه بقره، آیه ۲۰۳ (وَاذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُودَاتٍ ۚ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ ۚ لِمَنِ اتَّقَىٰ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ)
[۸] سوره مبارکه الرحمن، آیات ۱۹ و ۲۰
[۹] سوره مبارکه الرحمن، آیه ۲۲
[۱۰] سوره مبارکه نجم، آیه ۳
[۱۱] سوره مبارکه آل عمران، آیه ۶۸
[۱۲] سوره مبارکه ابراهیم، آیه ۳۶
[۱۳] سوره مبارکه هود، آیه ۴۶ (قَالَ یَا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ ۖ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صَالِحٍ ۖ فَلَا تَسْأَلْنِ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ ۖ إِنِّی أَعِظُکَ أَنْ تَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ)
[۱۴] الاحتجاج ، جلد ۱ ، صفحه ۲۵۹ (وَ عَنِ اَلْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَهَ قَالَ: خَطَبَنَا أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ عَلَى مِنْبَرِ اَلْکُوفَهِ فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا اَلنَّاسُ سَلُونِی فَإِنَّ بَیْنَ جَوَانِحِی عِلْماً جَمّاً فَقَامَ إِلَیْهِ اِبْنُ اَلْکَوَّاءِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ مَا اَلذَّارِیَاتُ ذَرْواً ؟ قَالَ اَلرِّیَاحُ قَالَ فَمَا اَلْحَامِلاَتُ وِقْراً ؟ قَالَ اَلسَّحَابُ – قَالَ فَمَا اَلْجَارِیَاتُ یُسْراً ؟ قَالَ اَلسُّفُنُ قَالَ فَمَا اَلْمُقَسِّمَاتُ أَمْراً ؟ قَالَ اَلْمَلاَئِکَهُ قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَجَدْتُ کِتَابَ اَللَّهِ یَنْقُضُ بَعْضُهُ بَعْضاً قَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ یَا اِبْنَ اَلْکَوَّاءِ کِتَابُ اَللَّهِ یُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضاً وَ لاَ یَنْقُضُ بَعْضُهُ بَعْضاً فَسَلْ عَمَّا بَدَا لَکَ قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ – رَبُّ اَلْمَشٰارِقِ وَ اَلْمَغٰارِبِ وَ قَالَ فِی آیَهٍ أُخْرَى رَبُّ اَلْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ اَلْمَغْرِبَیْنِ وَ قَالَ فِی آیَهٍ أُخْرَى رَبُّ اَلْمَشْرِقِ وَ اَلْمَغْرِبِ قَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ یَا اِبْنَ اَلْکَوَّاءِ هَذَا اَلْمَشْرِقُ وَ هَذَا اَلْمَغْرِبُ وَ أَمَّا قَوْلُهُ رَبُّ اَلْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ اَلْمَغْرِبَیْنِ فَإِنَّ مَشْرِقَ اَلشِّتَاءِ عَلَى حِدَهٍ وَ مَشْرِقَ اَلصَّیْفِ عَلَى حِدَهٍ أَ مَا تَعْرِفُ بِذَلِکَ مِنْ قُرْبِ اَلشَّمْسِ وَ بُعْدِهَا؟ وَ أَمَّا قَوْلُهُ رَبُّ اَلْمَشٰارِقِ وَ اَلْمَغٰارِبِ فَإِنَّ لَهَا ثَلاَثَمِائَهٍ وَ سِتِّینَ بُرْجاً تَطْلُعُ کُلَّ یَوْمٍ مِنْ بُرْجٍ وَ تَغِیبُ فِی آخَرَ فَلاَ تَعُودُ إِلَیْهِ إِلاَّ مِنْ قَابِلٍ فِی ذَلِکَ اَلْیَوْمِ – قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ کَمْ بَیْنَ مَوْضِعِ قَدَمِکَ إِلَى عَرْشِ رَبِّکَ؟ قَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ یَا اِبْنَ اَلْکَوَّاءِ سَلْ مُتَعَلِّماً وَ لاَ تَسْأَلْ مُتَعَنِّتاً مِنْ مَوْضِعِ قَدَمِی إِلَى عَرْشِ رَبِّی أَنْ یَقُولَ قَائِلٌ مُخْلِصاً لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ – قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ فَمَا ثَوَابُ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ ؟ قَالَ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مُخْلِصاً طُمِسَتْ ذُنُوبُهُ کَمَا یُطْمَسُ اَلْحَرْفُ اَلْأَسْوَدُ مِنَ اَلرَّقِّ اَلْأَبْیَضِ فَإِنْ قَالَ ثَانِیَهً لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مُخْلِصاً خُرِقَتْ أَبْوَابُ اَلسَّمَاوَاتِ وَ صُفُوفُ اَلْمَلاَئِکَهِ حَتَّى یَقُولَ اَلْمَلاَئِکَهُ بَعْضُهَا لِبَعْضٍ اِخْشَعُوا لِعَظَمَهِ اَللَّهِ فَإِذَا قَالَ ثَالِثَهً لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مُخْلِصاً تنته [لَمْ تُنَهْنَهْ] دُونَ اَلْعَرْشِ فَیَقُولُ اَلْجَلِیلُ اُسْکُنِی فَوَ عِزَّتِی وَ جَلاَلِی لَأَغْفِرَنَّ لِقَائِلِکِ بِمَا کَانَ فِیهِ ثُمَّ تَلاَ هَذِهِ اَلْآیَهَ – إِلَیْهِ یَصْعَدُ اَلْکَلِمُ اَلطَّیِّبُ وَ اَلْعَمَلُ اَلصّٰالِحُ یَرْفَعُهُ یَعْنِی إِذَا کَانَ عَمَلُهُ صَالِحاً اِرْتَفَعَ قَوْلُهُ وَ کَلاَمُهُ – قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْسِ قُزَحَ قَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ لاَ تَقُلْ قَوْسُ قُزَحَ فَإِنَّ قُزَحاً اِسْمُ اَلشَّیْطَانِ وَ لَکِنْ قُلْ قَوْسُ اَللَّهِ إِذَا بَدَتْ یَبْدُو اَلْخِصْبُ وَ اَلرِّیفُ قَالَ أَخْبِرْنِی یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَنِ اَلْمَجَرَّهِ اَلَّتِی تَکُونُ فِی اَلسَّمَاءِ قَالَ هِیَ شَرَجٌ فِی اَلسَّمَاءِ وَ أَمَانٌ لِأَهْلِ اَلْأَرْضِ مِنَ اَلْغَرَقِ وَ مِنْهُ غَرِقَ اَللَّهُ قَوْمَ نُوحٍ بِمٰاءٍ مُنْهَمِرٍ قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی عَنِ اَلْمَحْوِ اَلَّذِی یَکُونُ فِی اَلْقَمَرِ؟ قَالَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ اَللَّهُ أَکْبَرُ اَللَّهُ أَکْبَرُ اَللَّهُ أَکْبَرُ رَجُلٌ أَعْمَى یَسْأَلُ عَنْ مَسْأَلَهٍ عَمْیَاءَ أَ مَا سَمِعْتَ اَللَّهَ تَعَالَى یَقُولُ – وَ جَعَلْنَا اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ آیَتَیْنِ فَمَحَوْنٰا آیَهَ اَللَّیْلِ وَ جَعَلْنٰا آیَهَ اَلنَّهٰارِ مُبْصِرَهً ؟ قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی عَنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ عَنْ أَیِّ أَصْحَابِ رَسُولِ اَللَّهِ تَسْأَلُنِی؟ قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی عَنْ أَبِی ذَرٍّ اَلْغِفَارِیِّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ مَا أَظَلَّتِ اَلْخَضْرَاءُ وَ لاَ أَقَلَّتِ اَلْغَبْرَاءُ عَلَى ذِی لَهْجَهٍ أَصْدَقَ مِنْ أَبِی ذَرٍّ – قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ سَلْمَانَ اَلْفَارِسِیِّ قَالَ بَخْ بَخْ سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ اَلْبَیْتِ وَ مَنْ لَکُمْ بِمِثْلِ لُقْمَانَ اَلْحَکِیمِ عَلِمَ عِلْمَ اَلْأَوَّلِ وَ اَلْآخِرِ قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی عَنْ حُذَیْفَهَ بْنِ اَلْیَمَانِیِّ قَالَ ذَاکَ اِمْرُؤٌ عَلِمَ أَسْمَاءَ اَلْمُنَافِقِینَ إِنْ تَسْأَلُوهُ عَنْ حُدُودِ اَللَّهِ تَجِدُوهُ بِهَا عَالِماً قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ عَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ قَالَ ذَاکَ اِمْرُؤٌ حَرَّمَ اَللَّهُ لَحْمَهُ وَ دَمَهُ عَلَى اَلنَّارِ أَنْ تَمَسَّ شَیْئاً مِنْهَا قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ نَفْسِکَ قَالَ کُنْتُ إِذَا سَأَلْتُ أُعْطِیتُ وَ إِذَا سَکَتُّ اُبْتُدِئْتُ قَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ – قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمٰالاً اَلْآیَهَ – قَالَ کَفَرَهُ أَهْلِ اَلْکِتَابِ اَلْیَهُودِ وَ اَلنَّصَارَى وَ قَدْ کَانُوا عَلَى اَلْحَقِّ فَابْتَدَعُوا فِی أَدْیَانِهِمْ وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً ثُمَّ نَزَلَ عَنِ اَلْمِنْبَرِ وَ ضَرَبَ بِیَدِهِ عَلَى مَنْکِبِ اِبْنِ اَلْکَوَّاءِ ثُمَّ قَالَ یَا اِبْنَ اَلْکَوَّاءِ وَ مَا أَهْلُ اَلنَّهْرَوَانِ مِنْهُمْ بِبَعِیدٍ فَقَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ مَا أُرِیدُ غَیْرَکَ وَ لاَ أَسْأَلُ سِوَاکَ قَالَ فَرَأَیْنَا اِبْنَ اَلْکَوَّاءِ یَوْمَ اَلنَّهْرَوَانِ فَقِیلَ لَهُ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ بِالْأَمْسِ تَسْأَلُ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَمَّا سَأَلْتَهُ وَ أَنْتَ اَلْیَوْمَ تُقَاتِلُهُ؟ فَرَأَیْنَا رَجُلاً حَمَلَ عَلَیْهِ فَطَعَنَهُ فَقَتَلَهُ .)
[۱۵] سوره مبارکه واقعه، آیات ۷۷ تا ۷۹
[۱۶] سوره مبارکه اسراء، آیه ۴۵
[۱۷] سوره مبارکه مائده، آیه ۵۴ (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّهٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّهٍ عَلَى الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا یَخَافُونَ لَوْمَهَ لَائِمٍ ۚ ذَٰلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ)
[۱۸] مناهج أنوار المعرفه، جلد ۲ ، صفحه ۹
[۱۹] سوره مبارکه بقره، آیه ۳۱ (وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِکَهِ فَقَالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ)
[۲۰] الکافی ، جلد ۱ ، صفحه ۱۴۳ (اَلْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلْأَشْعَرِیُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ : فِی قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ : «وَ لِلّٰهِ اَلْأَسْمٰاءُ اَلْحُسْنىٰ فَادْعُوهُ بِهٰا» قَالَ نَحْنُ وَ اَللَّهِ اَلْأَسْمَاءُ اَلْحُسْنَى اَلَّتِی لاَ یَقْبَلُ اَللَّهُ مِنَ اَلْعِبَادِ عَمَلاً إِلاَّ بِمَعْرِفَتِنَا .)
[۲۱] سوره مبارکه نمل، آیه ۴۰ (قَالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتَابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ ۚ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قَالَ هَٰذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَأَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ ۖ وَمَنْ شَکَرَ فَإِنَّمَا یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ رَبِّی غَنِیٌّ کَرِیمٌ)
[۲۲] سوره مبارکه اسراء، آیه ۱ (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا ۚ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ)
[۲۳] سوره مبارکه روم، آیه ۷ (یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَهِ هُمْ غَافِلُونَ)
[۲۴] سوره مبارکه اعراف، آیه ۱۷۹ (وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لَا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ)
[۲۵] سوره مبارکه صافات، آیه ۱۰۷