«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * وَأَنْبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا».[۱]
میلاد سراسر نور و برکت قهرمان میدان صبر و استقامت و بندگی خدا و عشق به ولایت و مرزبان دین و عالمه غیر معلّمه و فهمه غیر مفهّمه حضرت زینب کبری سلام الله علیها را به امام زمان ارواحنا فداه، به رهبر بزرگوارمان، به همه کسانی که در مسیر دین و آزادگی و شرف حضور پیدا میکنند تبریک و تهنیت عرض میکنم، به ملّت شریف خودمان و همهی پیروان اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم أجمعین شادباش و مبارکباد عرض میکنم.
حضرت زینب کبری سلام الله علیها جزو برجستهترین انسانهای تاریخ خلقت هستند، هم از نظر نَسَب و حَسَب و هم از نظر فضائل اخلاقی و هم از نظر رفتار و کردار و سبک زندگی جزو الگوها هستند و از سلسلهی نوریان هستند، آینهی پیامبران هستند، مرآت حقیقتِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین هستند.
من چند نکته را راجع به حضرت زینب کبری سلام الله علیها هم از نظر گوهر وجود ایشان و هم از نظر شمایل و خصائل ایشان و هم از نظر سبک زندگی و روش و منش به محضر شما علاقهمندان و دلدادگان به خاندان عصمت و طهارت تقدیم میدارم.
مطلب اول این است که حضرت زینب کبری سلام الله علیها شبیه مادرشان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها هستند، سلام خدا و ملائکه و همهی مؤمنان و سلام ما بر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها. مَثَلِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها مَثَلِ قرآن کریم است، تمام کلمات و آیات و سورههای قرآن کریم برای خدای متعال است، احدی نتوانسته است و نمیتواند در قرآن کریم دست ببرد، «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ».[۲]
مقدّمات ولادت و انعقاد نطفه و نامگذاری و ازدواج حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دیکتهی خدای متعال است و نقشهی خدای متعال و نقاشی خدای متعال بوده است. حضرت زینب کبری سلام الله علیها از این حقیقت بهرهای دارند.
وقتی حضرت زینب کبری سلام الله علیها به دنیا آمدند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها این کودک را به دامان پدرش امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سپردند و عرضه داشتند که یا علی! نامی برای این دختر انتخاب کنید. بر حسب نقل امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند که من در این امر بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم پیشی نمیگیرم، باید صبر کنیم تا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم تشریف بیاورند و خودِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم نام این دختر را انتخاب کنند.
وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم تشریف فرما شدند قنداقه را به دست مبارک پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم دادند که مایهی سرور قلب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بود، از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم خواستند که نام این دختر را انتخاب کنند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند که من بر خدای متعال پیشی نمیگیرم، نام این دختر را باید خودِ خدای متعال انتخاب کند.
بر حسب نقل جبرئیل نازل شد و نام ایشان را «زینب» گذاشت.
معانی مختلفی برای زینب گفته شده است، ولی آن چیزی که خیلی دلنشین است «زینِ أب» است، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه زینتِ دین هستند، حقیقت دین هستند، زیبایی توحید هستند، زیبایی همهی ارزشها هستند، و این دختر زیباییِ پدر خود است.
امام صادق علیه السلام از ما خواستهاند که «کُونُوا لَنَا زَیْناً وَ لاَ تَکُونُوا عَلَیْنَا شَیْناً»،[۳] شیعیان ما! مواظب باشید که طوری رفتار کنید که مایهی زینت ما باشید، هر کسی که شما را میبیند ما را دعا کند.
حضرت زینب کبری سلام الله علیها برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه واقعاً زیور و زینت و آراستگی نام و شخصیت و مکتب و جریان عملی و جریان فکری امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بودند.
نکتهی دوم این است که ما در میان بانوان عالم، روایت دارد که چهار بانو به کمال رسیدهاند، یعنی انسان کامل هستند، یعنی در مراحل سیر و سلوک به قلّه رسیدهاند و مظهر اسماء خدای متعال شدهاند، ظرفیت انسانیشان تکمیل است.
یکی از آن بزرگواران همسر فرعون است، جزو عجایب عالم است، یک بانویی در یک دستگاه ظلمانی و مشحون از ظلم و ستم و فسق و فجور باشد ولی مانند خورشید، هیچ چیزی مانع نورانیت او نشود.
آسیه که در سوره مبارکه تحریم او را بعنوان الگوی تاریخ انسانیت معرّفی کرده است، نه الگوی زنانه، ایمان و استقامت و بصیرت و برکات وجود یک انسان باید اینطور باشد. «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ».[۴]
دومین بانو حضرت مریم سلام الله علیها هستند، به دنبال آیهای که در مورد همسر فرعون است خدای متعال حضرت مریم سلام الله علیها را بعنوان نمونهی همهی انسانهای تاریخ معرّفی میکند، «وَمَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا».[۵]
سومین بانو حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها هستند. حضرت خدیجه سلام الله علیها از نظر ظرفیت ایمانی و توحیدی و مظهریت برای اسماء الهی جزو افراد شاخص تاریخ خلقت هستند. سومین بانویی هستند که به کمال رسیدهاند و همتای نبی مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله و سلّم شده است.
چهارمین بانو حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا سلام الله علیها هستند، که هم خود ایشان قرآن هستند و هم یازده قرآن در ایشان مستتر است، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها لیله القدر هستند.
آنچه در تاریخ آمده است حضرت زینب کبری سلام الله علیها آینهی حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها بودهاند، هم از نظر هیبت و ابهّت و وقار و منش و رفتار و گرهگشایی و پناه بودنِ برای جامعه، حضرت زینب کبری سلام الله علیها در این امر اینطور بودند که هر کسی که ایشان را میدید فکر میکرد که حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها زنده شدهاند و ایشان همان حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها هستند. عرض کردیم که حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها یکی از چهار بانویی هستند که در انسانیت و صفات خلافه اللهی به مرحلهی اعلی رسیدهاند.
حضرت زینب کبری سلام الله علیها آینه بودهاند، مرآت بودهاند، در ابعاد مختلف دیدن حضرت زینب کبری سلام الله علیها شخصیت حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها را تداعی میکرد.
نکتهی بعدی که مربوط به شخصیت و گوهر وجودی ایشان است، انسان که خلیفه خداست و میتواند خلیفه مطلق خدای متعال باشد، اولین امتیازی که خدای متعال در خلافت الهی برای حضرت آدم نقل کرده است این است که آدم نزد هیچ کسی درس نخوانده است و معلّم آدم خودِ خدای متعال بوده است، «عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا»،[۶] کسی استعداد داشته باشد و ظرفیت بیکرانگی داشته باشد خود خدای متعال عهدهدار تعلیم و تربیت او میشود، در مورد شخص حضرت آدم علیه السلام خدای متعال او را اینطور توصیف کرده است که آدم شاگرد کلاس ذات ربوبی است، این چه عظمت و مقامی است، یعنی بین خدا و آدم هیچ واسطهای نبوده است، علم خود را مستقیماً از خود خدای متعال اخذ کرده است.
در مورد حضرت زینب کبری سلام الله علیها چنین مسئلهای مطرح است، حضرت زینب کبری سلام الله علیها در مکتب بشر علم نیاموخته است، بلکه علم او لدنّی است، مانند علم آدم علیه السلام است، مانند علم نوح علیه السلام است، مانند علم موسی است، مانند علم حضرت ابراهیم علیه السلام است، مانند علم حضرت عیسی علیه السلام است، مانند علم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، مانند علم امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است، که علم این حضرات را علم لدنّی میگویند. علم حضرت زینب کبری سلام الله علیها علم لدنّی است، یعنی مقام عندیّت داشته است، ذات حضرت زینب کبری سلام الله علیها، قلب پاک حضرت زینب کبری سلام الله علیها آنقدر بالا بوده است که در محضر حق تعالی حضور داشته است و علم حضرت زینب کبری سلام الله علیها را خودِ خدای متعال به او داده است، که این علم علمِ وراثتی است و علمِ دراستی نیست، این علم علمِ زمینی نیست و علم عرشی است، این علم علمِ اکتسابی نیست و علمِ موهبتی است، شاهدِ این موضوع هم فرمایش امام زین العابدین علیه السلام است که فرمودند: «أَنْتِ بِحَمْدِ اَللَّهِ عَالِمَهٌ غَیْرُ مُعَلَّمَهٍ فَهِمَهٌ غَیْرُ مُفَهَّمَهٍ»،[۷] عمّهی من! شما بحمدالله عالمه هستید.
حضرت زینب کبری سلام الله علیها بطور مطلق عالمه بودند نه اینکه علم ایشان به یک چیزی منحصر باشد، حضرت زینب کبری سلام الله علیها علم مطلق داشتند.
و اینکه تو عالمه هستی، تو معلّم نداری، در میان بنی آدم از سلسلهی ابناء بشر، کسی رمزی به تو نیاموخته است.
نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت به غمزه مسئله آموز صد مدرّس شد
لذا حضرت زینب کبری سلام الله علیها از سرنوشت خود خبر داشتند، از آیندهی خودشان اطلاع داشتند، از حوادث نهضت و انقلاب عاشورا باخبر بودند.
علم حضرت زینب کبری سلام الله علیها علم الهی بود، علم عرشی بود، علم اشراقی بود، خدای متعال بر دل او مانند آفتاب تابیده است و علم خودش را در آینهی قلب حضرت زینب کبری سلام الله علیها منعکس کرده است، این خیلی مقام است، بجز در سلسلهی انبیاء و ائمه علیهم السلام و نادری از اوحدهی مردم مانند سلمان، یعنی اشخاصی که امام و پیغمبر نباشند و چنین علمی داشته باشند و علمشان علم محیط باشد و اشراق الهی بر ظرف دل آنها با علومِ حَقّه مشحون شده باشد خیلی کم هستند. این هم یکی از امتیازات حضرت زینب کبری سلام الله علیها است.
امتیاز دیگری که اگر این نبود بشر به هیچ کجا نمیرسید «عشق» است. عشق رمز حرکت انسان به سوی لایتنهی است، عشق به کمال مطلق، عشق به جمال مطلق انسان را از لاک خودش بیرون میکشد و بیقرارِ بینهایت میشود و بینهایت هم او را جذب میکند تا بینهایت بشود.
قرآن کریم در این امر هم فرموده است که «قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّه»،[۸] اگر شما خدای متعال را دوست دارید، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آدرسِ خدای متعال است، اگر شما خطِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را بگیرید به خدای متعال میرسید، بعد محبوب خدای متعال میشوید، خدای متعال به شما عشق میورزد و دل شما را میبرد و شما دلدادهی خدای متعال میشوید.
در آیهی دیگر فرمود که «قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَى»،[۹] آن چیزی که مزد رسالت است، یعنی اگر کسی در آن جهت موفق باشد به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بدهکار نیست، حقِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را کاملاً اداء کرده است، آن عاشق بودن است. عشق پاداشِ زحماتِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است.
در مسئلهی عشق حضرت زینب کبری سلام الله علیها معلّمِ عشق به ولایت و عشق به خدای متعال هستند، عشقِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها آنقدر نسبت به خدای متعال شدید است که در هیچ جریان الهی و حرکت به سوی خدا، هیچ مصیبت و مشکل و داغی حضرت زینب کبری سلام الله علیها را از یاد خدای متعال غافل نکرده است.
در حوادث سنگین روز عاشورا، حضرت زینب کبری سلام الله علیها شب یازدهم نماز شب خواندند، انگار که هیچ چیزی واقع نشده است، نماز شب حضرت زینب کبری سلام الله علیها ترک نشد!
این عشق به حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه، که حَقّاً عشق به حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه عشق به خدای متعال است، کسی به پای حضرت زینب کبری سلام الله علیها نمیرسد.
این هم یک امتیاز از امتیازاتِ قابل ارائه به عالم بشریت، که ما این بانو را داریم، ما این الگو را داریم، ما این تابلو را داریم، ما این خورشید را داریم، و ما افتخار میکنیم که به این نورِ مطلقِ خدای متعال دل دادهایم و مسیر او را برای خودمان مسیرِ دین و مکتب میدانیم.
یک جمله هم از ایثارِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها عرض کنم، حرفِ قابل گفتن زیاد است، مدیریتِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها، ظرفیتِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها، دشمنشناسیِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها، دیدبانی حضرت زینب کبری سلام الله علیها، نگهبانیِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها، پاسداریِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها از قرآن کریم، مفسّر بودنِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها، ایشان بزرگ مفسّرِ قرآن کریم بودند و با بطنِ قرآن کریم و حقیقتِ قرآن کریم آشنایی داشتند. حضرت زینب کبری سلام الله علیها در شهر کوفه محفل تفسیر داشتند، بانوانی میآمدند و از دریای جوشان علم قرآنی حضرت زینب کبری سلام الله علیها جرعه مینوشیدند، حضرت زینب کبری سلام الله علیها چنین بانویی بودند.
اما در مسئلهی ایثار، که امروز جامعهی ما به این موضوع خیلی نیاز دارد، هم متانت در مشکلات و سختیها، به ستوه نیامدن، خسته نشدن، هدف را فراموش نکردن، در مسیر انقلاب درمانده نشدن، مبتلا به رکود و قهقرا نشدن.
در این جهت حضرت زینب کبری سلام الله علیها الگو هستند.
حضرت زینب کبری سلام الله علیها در مسئلهی ایثار، در دوران کودکی، بر حسب نقل امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دیروقت به منزل تشریف آوردند، پاسی از شب گذشته بود، میهمانی هم بهمراه خودشان آورده بودند و به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها عرضه داشتند که میهمانی بهمراه دارم، برای اطعام و اکرام میهمان چه چیزی داریم؟ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها جواب دادند که من غذای حسن و حسین [علیهما السلام] را دادهام و غذا خوردهاند و در حال استراحت هستند ولی زینب خواب بوده است و سهم او باقی مانده است. حضرت زینب کبری سلام الله علیها در همین گفتگو چشمان خود را باز کردند و بیدار شدند و گفتند: مادر! من غذا نمیخورم، غذای من را به میهمان بدهید.
«وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ».[۱۰]
ان شاء الله خدای متعال معرفت روزافزون نسبت به حضرت زینب کبری سلام الله علیها به همهی شیعیان و به ما عنایت کند که معرفت حضرت زینب کبری سلام الله علیها معرفتِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه است، معرفتِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است، معرفتِ امام حسن مجتبی صلوات الله علیه است، معرفتِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است، معرفتِ قرآن است و معرفه الله است.
امیدوارم مردم ما از عنایات حضرت زینب کبری سلام الله علیها بهرهمند بشوند و مشکلات کشور با تصرّف تکوینی حضرت زینب کبری سلام الله علیها بسرعت رفع بشود و همه به مقاصد عالی برسند.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
[۱] سوره مبارکه آل عمران، آیه ۳۷
[۲] سوره مبارکه حجر، آیه ۹
[۳] الأمالی (للصدوق) ، جلد ۱ ، صفحه ۴۰۰ (حَدَّثَنَا اَلْحُسَیْنُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ اَلْمُؤَدِّبُ رِضْوَانُ اَللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو اَلْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیَّا اَلْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ حَدَّثَنَا تَمِیمُ بْنُ بُهْلُولٍ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ عُثْمَانَ اَلْأَحْوَلُ قَالَ حَدَّثَنَا سُلَیْمَانُ بْنُ مِهْرَانَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى اَلصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنَ اَلشِّیعَهِ فَسَمِعْتُهُ وَ هُوَ یَقُولُ مَعَاشِرَ اَلشِّیعَهِ کُونُوا لَنَا زَیْناً وَ لاَ تَکُونُوا عَلَیْنَا شَیْناً « قُولُوا لِلنّٰاسِ حُسْناً » اِحْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ کُفُّوهَا عَنِ اَلْفُضُولِ وَ قَبِیحِ اَلْقَوْلِ .)
[۴] سوره مبارکه تحریم، آیه ۱۱ (وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّهِ وَنَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ)
[۵] سوره مبارکه تحریم، آیه ۱۲ (وَمَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَکَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ)
[۶] سوره مبارکه بقره، آیه ۳۱ (وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِکَهِ فَقَالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ)
[۷] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام ، جلد ۴۵ ، صفحه ۱۶۲ (فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ یَا عَمَّهِ اُسْکُتِی فَفِی اَلْبَاقِی مِنَ اَلْمَاضِی اِعْتِبَارٌ وَ أَنْتِ بِحَمْدِ اَللَّهِ عَالِمَهٌ غَیْرُ مُعَلَّمَهٍ فَهِمَهٌ غَیْرُ مُفَهَّمَهٍ إِنَّ اَلْبُکَاءَ وَ اَلْحَنِینَ لاَ یَرُدَّانِ مَنْ قَدْ أَبَادَهُ اَلدَّهْرُ فَسَکَتَتْ ثُمَّ نَزَلَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ ضَرَبَ فُسْطَاطَهُ وَ أَنْزَلَ نِسَاءَهُ وَ دَخَلَ اَلْفُسْطَاطَ .)
[۸] سوره مبارکه آل عمران، آیه ۳۱ (قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ)
[۹] سوره مبارکه شوری، آیه ۲۳ (ذَٰلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ۗ قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَىٰ ۗ وَمَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَهً نَزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ)
[۱۰] سوره مبارکه حشر، آیه ۹ (وَالَّذِینَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِیمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَهً مِمَّا أُوتُوا وَیُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ ۚ وَمَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ)